پیشگیری از زخم فشاری یا زخم بستر
زخمهای فشاری یا زخم بستر، از جدی ترین چالش هایی هستند که بیماران با تحرک محدود با آن مواجه میشوند. این زخمها معمولا در اثر فشار مداوم و متمرکز بر بافت ها به وجود می آیند که منجر به اختلال در گردش خون و در نهایت نکروز بافتی میشود. پیشگیری از زخم بستر نه تنها کیفیت زندگی بیمار را حفظ می‌کند، بلکه هزینه‌های درمانی سنگین و زمان بستری را نیز کاهش میدهد.
با رعایت اصول مراقبتی و بهره گیری از محصولات مناسب، میتوان تا ۸۰٪ از بروز این نوع زخمها جلوگیری کرد. در این مقاله با راهکارهای کاملاً تخصصی، علمی و اثبات شده برای پیشگیری از زخمهای فشاری آشنا خواهید شد.
شناخت زخمهای فشاری
درک ساختار و مراحل پیشرفت زخم فشاری اولین قدم در کنترل و پیشگیری مؤثر است. زخم بستر به‌تدریج و در چند مرحله به وجود می‌آید و هر مرحله نشانه ها و عمق آسیب متفاوتی دارد. تشخیص زودهنگام هر مرحله، فرصت مداخله درمانی سریع تر را فراهم میسازد.
در مرحله اول، فقط قرمزی مقاوم مشاهده میشود که با فشار انگشت محو نمیشود. در مراحل بعدی، آسیب به لایه های سطحی پوست (تاول یا ساییدگی)، سپس عمقی تر شدن زخم و نمایان شدن عضله یا استخوان مشاهده میشود. اگر مراقبت به درستی انجام نشود، این آسیب ها میتوانند به عفونت های شدید و حتی سپسیس منجر شوند.
زخمهای فشاری بیشتر در نواحی از بدن ظاهر میشوند که روی استخوان‌ها فشار وارد میشود؛ مناطقی مانند دنبالچه، برجستگی های لگن، کتف ها و پشت سر.
استراتژی‌های پیشگیری زخم بستر
الف) مدیریت فشار
مدیریت فشار یکی از اصول طلایی در پیشگیری از زخم بستر است. فشار مداوم روی یک نقطه خاص از بدن باعث قطع جریان خون موضعی و در نهایت آسیب به پوست و بافت زیرین میشود. تغییر وضعیت مداوم بیمار میتواند از این وضعیت جلوگیری کند.
برای بیماران بستری، توصیه میشود حداقل هر دو ساعت وضعیت بدن تغییر یابد. این تغییر زاویه میتواند با بالا آوردن سر تخت یا چرخش به پهلو انجام شود. همچنین، استفاده از بالش های فومی، بالش های حلقه‌ای یا تشک های فشارشکن در این فرایند بسیار کمک کننده است.
در بیماران ویلچری، جابجایی وزن هر ۱۵ دقیقه یک بار ضروری است. این جا به جایی می تواند با تکنیک های آموزش دیده توسط پرستار یا همراه بیمار انجام شود.
ب) محافظت از پوست
پوست سالم خط دفاع اول در برابر زخمهای فشاری است. مراقبت روزانه از پوست، پاکسازی صحیح و بررسی دقیق نواحی تحت فشار از اقدامات اساسی محسوب میشود. باید از صابون‌های ملایم و فاقد عطر برای شستشو استفاده شود تا پوست تحریک نشود.
خشکی پوست، احتمال ترک خوردگی و آسیب را افزایش میدهد؛ بنابراین استفاده از مرطوب کننده های مناسب برای پوست خشک بسیار مهم است. در بیماران بی اختیار نیز باید از کرمهای سد کننده مخصوص ناحیه پرینه استفاده شود.
بازرسی منظم پوست – حداقل دو بار در روز – میتواند به شناسایی قرمزی، سائیدگی یا هر نوع تغییر رنگ در مراحل اولیه کمک کند. بهترین زمان بررسی، هنگام تعویض لباس یا تعویض وضعیت بیمار است.
ج) تغذیه درمانی
تغذیه مناسب نقش کلیدی در حفظ سلامت پوست و بهبود زخمها دارد. بیماران در معرض خطر زخم فشاری باید رژیم غذایی پرپروتئین دریافت کنند، زیرا پروتئین در ترمیم بافت‌ها نقش حیاتی ایفا می‌کند.
ویتامین C برای سنتز کلاژن و حفظ خاصیت ارتجاعی پوست بسیار مهم است. همچنین عنصر روی (زینک) در ترمیم بافت‌ها و عملکرد صحیح سیستم ایمنی نقش دارد. کمبود این ریزمغذی‌ها، به‌ویژه در سالمندان یا بیماران مزمن، بسیار شایع است و باید از طریق مکمل‌ها یا رژیم غذایی جبران شود.
هیدراتاسیون کافی نیز اهمیت بالایی دارد. نوشیدن آب در طول روز، به حفظ رطوبت داخلی پوست کمک می‌کند و از خشکی و ترک‌خوردگی جلوگیری می‌کند.
محصولات محافظتی پیشرفته
امروزه استفاده از محصولات تخصصی برای پیشگیری از زخم بستر به یک استاندارد در مراقبت پرستاری تبدیل شده است. این محصولات در دسته های مختلف شامل محافظهای پوست، پمادهای ترمیمی زخم بستر و فناوری های نوین تقسیم میشوند.
محافظهای پوستی نظیر پمادهای حاوی زینک اکساید یا کرمهای سیلیکونی پایه، نقش سد کننده در برابر رطوبت و اصطکاک دارند. این ترکیبات روی پوست سالم استفاده میشوند و از تخریب لایه اپیدرم جلوگیری می‌کنند.
پمادهای ترمیمی مانند لانولین خالص یا هیالورونیک اسید، برای پوست هایی که دچار خشکی شدید یا آسیب اولیه شده اند مفید هستند. این ترکیبات موجب رطوبت رسانی عمیق و تسریع فرآیند ترمیم میشوند.
از جمله نوآوری های اخیر میتوان به اسپری های محافظ بدون نیاز به شستشو و فیلمهای شفاف تنفس پذیر اشاره کرد که به ویژه برای بیماران بستری طولانی مدت بسیار مناسب اند.
هشدارهای حیاتی
زخم فشاری در مراحل اولیه ممکن است بدون درد یا علامت خاصی ظاهر شود، اما به سرعت پیشرفت می‌کند. تشخیص به‌موقع علائم هشداردهنده میتواند جلوی بروز مراحل شدید را بگیرد.
از جمله نشانه های خطرناک میتوان به تغییر رنگ پوست به بنفش یا سیاه، خروج ترشحات با بوی بد، کاهش دمای موضعی یا تب همراه با قرمزی شدید پوست اشاره کرد. در صورت مشاهده این موارد باید بلافاصله با پزشک یا پرستار متخصص تماس گرفت.
پایش منظم وضعیت پوست، استفاده از چک لیست های مراقبتی و گزارش هرگونه تغییر غیرطبیعی توسط همراه یا مراقب بیمار، از اقداماتی است که در جلوگیری از پیشرفت زخم بسیار حیاتی است.
اصول طلایی در پیشگیری از زخم فشاری
- تغییر وضعیت بدن هر ۲ ساعت در بیماران بستری
- استفاده از تشک ها و بالش های کاهش دهنده فشار
- مراقبت مستمر از سلامت پوست
- توجه ویژه به تغذیه، پروتئین و مایعات کافی
- بررسی منظم نواحی در معرض خطر
- استفاده از کرمها و محصولات محافظ پوستی تخصصی
پیشنهاد ویژه
تشکیل پرونده مراقبتی برای هر بیمار در معرض خطر زخم فشاری، ابزاری بسیار مؤثر در کاهش خطا و افزایش اثربخشی اقدامات است. این پرونده میتواند شامل برنامه تغییر وضعیت، رژیم غذایی، محصولات مورد استفاده و مشاهدات روزانه باشد.
همچنین استفاده از چک لیست روزانه جهت پایش وضعیت پوست، رطوبت، تغذیه و مصرف کرمها میتواند از بروز مشکلات پیشگیری کند. این روش توسط تیم‌های پرستاری حرفه ای در کلینیک های تخصصی اجرا میشود.
در صورت مشاهده هرگونه علائم اولیه زخم فشاری، مشاوره با متخصصین کلینیک درمان زخم فردیس میتواند راهگشای شما در شروع به‌موقع درمان و جلوگیری از پیشرفت عوارض باشد.
کلینیک تخصصی درمان زخم فردیس با تیمی از پرستاران مجرب و متخصصین پوست، آماده ارائه خدمات مراقبتی و آموزش تخصصی برای بیماران پرخطر و خانواده های آنان میباشد.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.