درمان زخم‌های مزمن

زخم‌ مزمن به زخمهایی گفته می‌شود که روند بهبودی آنها به صورت طبیعی و در زمان معمول اتفاق نمی‌افتد. این زخم‌ها معمولاً بیش از ۴ تا ۱۲ هفته باقی می‌مانند و به راحتی بهبود نمی‌یابند. انواع مختلفی از زخم‌های مزمن وجود دارد که شایع‌ترین آنها عبارتند از زخم‌های ناشی از نارسایی وریدی، زخم‌های شریانی، زخم‌های پای دیابتی، زخم‌های فشاری یا بستر و همچنین زخم‌های جراحی که به درستی درمان نشده‌اند.

برای درمان موثر این زخم‌ها، نیاز به رویکردی چند تخصصی و جامع است که در کلینیک زخم فردیس توسط تیم حرفه ای انجام میشود. این رویکرد چند تخصصی شامل شناسایی دقیق علت ایجاد زخم، مراقبت مناسب از محل زخم و همچنین کنترل عوامل سیستمیک و زمینه‌ ای میشود که میتوانند روند بهبود را مختل کنند.

ارزیابی و تشخیص دقیق زخم مزمن

اولین گام در درمان زخم‌ مزمن، انجام بررسی‌ ها و ارزیابی‌ های دقیق است. پزشک باید تاریخچه پزشکی بیمار را به دقت بررسی کند و به مواردی مانند وجود بیماری دیابت، مشکلات عروقی، وضعیت تغذیه بیمار و مصرف داروهای خاص توجه کند. همچنین، باید ویژگیهای خود زخم مانند اندازه، عمق، محل قرارگیری و نوع ترشحات زخم (مثل ترشحات سروز، چرکی یا خونی) ارزیابی شود.

وجود بافت‌های مرده یا عفونت در زخم نیز باید به دقت تشخیص داده شود، زیرا این موارد می‌توانند روند بهبود را به طور جدی مختل کنند. علاوه بر این، وضعیت عروق پیرامون زخم با استفاده از تست‌هایی مانند شاخص مچ پا-بازو (ABI) و سونوگرافی داپلر مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشکل نارسایی شریانی یا وریدی شناسایی شود.

آزمایش‌های خون نیز برای بررسی کنترل قند خون، وجود عفونت و وضعیت تغذیه بیمار انجام می‌شود. در موارد مشکوک، نمونه‌برداری یا کشت از زخم گرفته می‌شود تا عفونت یا سایر مشکلات احتمالی مانند سرطان‌های نادر مانند زخم‌های مارجولین شناسایی گردد.

اصول کلی درمان زخم‌های مزمن

درمان علت زمینه‌ای

برای درمان موثر، ابتدا باید علت اصلی ایجاد زخم را درمان کرد. به عنوان مثال، در زخم‌های وریدی از بانداژهای فشاری استفاده می‌شود که به بهبود جریان خون کمک می‌کنند. همچنین بالا نگه داشتن پا و انجام ورزشهای مخصوص توصیه می‌شود.

در مقابل، زخم‌های ناشی از مشکلات شریانی نیاز به بازسازی عروق دارند و استفاده از بانداژهای فشاری در این موارد ممکن است وضعیت را بدتر کند. برای زخم‌های پای دیابتی، کاهش فشار روی زخم با استفاده از کفش‌های مخصوص یا گچ‌های طبی اهمیت دارد و کنترل دقیق قند خون ضروری است.

زخم‌ بستر و انواع زخمهای فشاری نیز با کاهش فشار موضعی به وسیله تغییر مکرر وضعیت بیمار و استفاده از تشک‌ های مخصوص درمان می‌شوند.

آماده‌ سازی بستر زخم بر اساس اصل TIME

اصل TIME چهار بخش مهم در مراقبت از زخم را شامل می‌شود: حذف بافت مرده (دبریدمان)، کنترل عفونت، حفظ تعادل رطوبت و تحریک رشد لبه‌های زخم.

1. دبریدمان یا حذف بافت مرده: روشهای مختلفی برای برداشتن بافت‌ های مرده وجود دارد؛ از جراحی و تیغ‌ برداری گرفته تا استفاده از پمادهای آنزیمی و هیدروژل‌ها. در برخی موارد خاص، لارودرمانی (مگوت تراپی) برای پاکسازی زخمهای عفونی به کار می‌رود.
2. کنترل عفونت: استفاده از پانسمان‌ های ضد میکروب حاوی نقره، عسل پزشکی و دیگر مواد موثر، به همراه در صورت نیاز آنتی‌ بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی، برای مقابله با عفونت‌ های زخم لازم است. حذف بیوفیلم (لایه‌های محافظ میکروبی روی زخم) نیز بخش مهمی از درمان است.
3. تعادل رطوبت: برای زخم‌های ترشحی، استفاده از پانسمان‌های فومی یا آلژینات کمک به جذب ترشحات می‌کند و برای زخم‌های خشک‌تر پانسمان‌های هیدروژل یا هیدروکلوئید مناسب هستند.
4. تحریک لبه‌های زخم: اگر لبه‌های زخم بهبود نیابند، استفاده از فاکتورهای رشد مانند Becaplermin یا پیوند پوست به کمک روند بهبود می‌آید.

درمان‌های پیشرفته

در مواردی که درمان‌های معمول کافی نباشند، روش‌های پیشرفته‌ تر به کار گرفته می‌شود. یکی از این روش‌ها، درمان با فشار منفی (NPWT یا VAC) است که برای زخم‌های بزرگ و عمیق موثر است. همچنین، اکسیژن‌ درمانی هایپرباریک به ویژه در زخم‌های پای دیابتی با کمبود اکسیژن کمک کننده است.

استفاده از پانسمان‌های بیولوژیک مانند پوست مصنوعی Apligraf و Dermagraft که از سلول‌های انسانی ساخته شده‌اند نیز به بهبود زخم کمک می‌کند. فاکتورهای رشد مختلف نیز در درمان زخم‌های خاص کاربرد دارند.

جراحی و درمان‌های تهاجمی

گاهی اوقات، نیاز به جراحی‌های ترمیمی است. پیوند پوست می‌تواند نازک یا ضخیم باشد و برای پوشش زخم‌های وسیع استفاده می‌شود. در زخم‌های عمیق‌تر، جراحی با استفاده از فلپ‌های پوستی انجام می‌شود. در موارد بسیار شدید و غیرقابل درمان، قطع عضو ممکن است تنها گزینه نهایی باشد.

درمان‌های کمکی و مراقبت‌های جانبی
علاوه بر درمان مستقیم زخم، مراقبت‌های کمکی مانند تغذیه مناسب با رژیم پرپروتئین و مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل ویتامین C و روی اهمیت زیادی دارد. کنترل درد بیمار با مسکن‌های مناسب و انجام فیزیوتراپی برای بهبود جریان خون و تحرک نیز ضروری است.

پایش و پیگیری روند درمان

اندازه‌گیری منظم زخم و ثبت تغییرات آن با عکس‌برداری و ترسیم زخم باید هر هفته انجام شود. اگر پس از ۲ تا ۴ هفته روند بهبود قابل توجهی مشاهده نشود، باید روش درمان تغییر کند و مجدداً ارزیابی صورت گیرد.

چالش‌های درمان زخم‌های مزمن

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در درمان زخم‌های مزمن، وجود بیوفیلم‌های میکروبی است که نیاز به دبریدمان قوی و آنتی‌میکروب‌های اختصاصی دارد. همچنین، مقاومت برخی زخم‌ها به درمان معمول می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلات جدی‌تر مانند سرطان باشد که باید بررسی شود.

همچنین، همکاری بیمار در رعایت دستورات درمانی، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و ترک عادت‌های مضر مثل سیگار کشیدن نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان دارد.